"İRQÇİLİK İDDİASINA CEHD EDEN BİZDEN DEYİL!"
Irq ve irqçilik
İrqçilik müeyyen bir irqin tebii üstünlüyünü müdafie eden nezeriyye ve görüşdür. Varislik yoluyla keçen fiziki xüsusiyyetlerle şexsiyyet, zeka ve medeniyyet xüsusiyyetleri arasında bir sebeb-netice elaqesi olduğu inancından qaynaqlanar. Tarix boyu üstün sayılan irqlerin diger irqler üzerinde suverenlik qurma ve istismar etme cehdlerinde qanunileşdirici bir sebeb olaraq istifade edildi. Cemiyyetler arasındakı birlik ve hemreyliyi yox etmesi, zülm ve istismara sebeb olması üzünden İslam terefinden qeti şekilde qadağan edildi. İrqçilik, insanlıq tarixi içinde uzun bir keçmişe malikdir. Köhne Yunan, Roma, Misir cemiyyetlerinde suveren xalqlar özlerinin tebii üstünlüklerine inanarlar, özlerinden olmayan xalqları ikinci sinif insan, bu sebebden köle ve xidmetçi olmaq üzre yaradılmış birlikler olaraq qiymetlendirerdiler. İsrailoğulları kimi cemiyyetlerde ise irqçilik dini bir xüsusiyyet qazanmışdı.
İctimai Darvinçilik ve Nasizm
Özlerinin seçilmiş xalq olduqlarına inanan israiloğulları, İslamın tebliğ edildiyi dövrde, sırf öz xalqlarından olmadığı üçün Mehemmed (s.a.s)-in peyğemberliyini qebul etmemişdiler. Uzun keçmişe baxmayaraq, irqçilik ictimai bir nezeriyye olaraq on doqquzuncu esrde sistemleşdi. İrqçiliyin «qızıl çağı» qebul edilen bu esrde özü irqçi olmamaqla birlikde Charles Darvinin bioloji tekamül qaydası, sözde elmi irqçiliyin inkişafına esas teşkil etdi. İctimai Darvinçilik insan soyunun zaman içinde müxtelif tekamül merhelelerinden keçdiyini, Avropalı ağ irqin insanın ictimai tekamülünün en üst merhelesini temsil etdiyini müdafie etdi. Gobineau, ağ irqin üstünlüyünü, ağlar içinde de ali irqin en yüksek medeniyyet seviyyesine çatdığını qarşıya qoydu. Gobineaunun tamaşaçılarından İngilis eslli Houston Stevvart Chamberlain, Almaniyada uzun boylu, açıq bedenli ve uzun başlı Tötonların üstün irq olduğunu, Yehudilerin fiziki olaraq Tötonlardan asanca ayırd edilmeseler de menevi baxımdan olanlardan geri olduqlarını müdafie etdi. Gobineau ve Chamberlainin fikirleri, başda Nitşe olmaq üzre Max Weber, Werner Sombart kimi mütefekkirler terefinden beslenerek Almaniyada Nazı irqçiliyinin temelini meydana getirdi. Adolf Hitler siyaset felsefesinin irqçilik istiqametini "elmi" temellerini bu mütefekkirlerden götürdü. Nazi irqçiliyi bütün ziddiyyet ve esassızlıqlarına baxmayaraq almanları birleşdirmekde, meğlubedilmez olduqlarına inandırmaqda, iqtisadi istismarı ve köle emeyini qanunileşdirmekde, xalqı döyüşe yöneltmekde başlıca faktor oldu ve Nasizmin Alman xalqı üzerinde qurduğu suverenliyinin temel elementini meydana getirdi.
Nasizmden ferqli şekilde de olsa, Avropa xalqlarının müstemlekeçilik hereketlerinde haqsız ve insanlıq xarici hereketleri qanunileşdirmekde irqçi görüşler başlıca faktor oldu. İspanlar Amerikaya geldiklerinde yerlilere qarşı izledikleri tecavüzkar siyasetlerini, Yerlilerin İspanlardan ferqli olduqları, özleriyle eyni menada insan bele sayıla bilmeyeceklerini qarşıya qoyan irqçi nezeriyyelere söykendiler, torpaqlarını ellerinden aldıqları yerlilere insan kimi davranmanın lazım olmadığını qarşıya qoydular. Tomas Carlyle, Ceyms A. Froude, Charles Kingsley ve xüsusile Rudyard Kiplingin yazılarında israrla işlenen "ağ adamın missiyasını" düşüncesi de müstemlekeçilik dövründe irqçiliyi qanunileşdirici ve müstemlekeçiliyi ucaldıcı bir funksiya gördü. Bu düşünceye göre ağ Avropalı o biri irqlere medeniyyet aparır, bu sebebden insanlığa xidmet edirdi. Başda İngilis, Fransız ve Portuqaliyalılar olmaq üzre Avropalı bütün müstemlekeçiler Asiyada, Afrikada, Hindistan ve Uzaq şerqde müstemlekeleşdirme fealiyyetlerini bu sözde "medenileşdirme" vezifelerine söykeyirdiler. ABŞ-da ise irqçilik evveller qırğın ölçüsünde Yerlilere, daha sonra da Qara derilere yöneldi. İndiki vaxtda irqçilikden müeyyen ölçüde bir uzaqlaşma meylinden danışılsa da başda ABŞ olmaq üzre Avropa ölkelerinde varlığını davam etdirmekde; xüsusile irq ayrımınının qanuni olaraq sürdüyü Cenubi Afrika ile İsrailde en qatı ve merhemetsiz formasıyla suverenliyini icra etmekdedir.
İslamın iqrçiliye münasibeti
İslam, zülm ve istismara getirib çıxaran bütün inanc ve düşünceler kimi irqçiliyi de qadağan etmişdir.
Quran irqlerin eyni kökden geldiklerini ifade ederek, üstünlük iddialarının esassızlığını ortaya qoymuşdur. Bütün insanlar ve xalqlar Adem (e.s) ile beraber yoldaşı Hevvadan yaradılmışdır. İnsan cemiyyetinin irqlere, qebilelere ayrılması da onların tanış olmaları ve kömekleşmeleri meqsedine bağlıdır. Zülm ve istismara sebeb olacaq irsi bir üstünlük esas mahiyyet deyil. İnsanların ve cemiyyetlerin yaxşılıq ve üstünlükleri yalnız inanclarına, heyati formalarına bağlıdır, Allahın emrlerine uyğungelme, qadağan etdiklerinden qaçınma mövzusundakı vasvasılıqlarından qaynaqlanar (el-Hucurat, 49/13). İslama göre irq elementi insanlara tebii bir üstünlük temin etmediyi kimi medeni bir cemiyyetin meydana gelmesinde de temel faktor deyil. Medeni bir cemiyyet, heyvanlar kimi iç motivleriyle birlikde yaşayan insanlardan deyil, azad iradeleriyle seçdikleri inanc ve ideallar etrafında toplanan insanlardan meydana geler. Bu sebeble İslam cemiyyeti İslamı bir din, bir heyati nizam ve forma olaraq menimseyen insanların meydana getirdiyi cemiyyetdir. Teyin edici tek faktorun inanc olduğu bu cemiyyetin meydana gelmesinde başqa heç bir maddi ya da menevi faktorun rolu yoxdur. Eyni eqide etrafında birleşen insanlar, qan bağları olmasa da qardaşdırlar (el-Hucurat, 49/10). Buna qarşılıq, eyni inancın paylaşılmaması veziyyetinde, ata oğul arasında bele bir yaxınlıqdan söz edile bilmez. İman etmediyi üçün atasının çağırışına uyğun gelmeyen Hz. Nuhun oğlu onun ailesinden sayıla bilmez (Hud, l l/46). Eyni inancı paylaşan möminler küfrü seçmeleri veziyyetinde ne atalarını, ne de qardaşlarını veli teyin ede bilerler (et- Tövbe, 9/23). Heç bir mömin, atası, oğulu, qardaşı ya da diger bir yaxını da olsa, Allaha ve Peyğemberine düşmen olan kimseye sevgi besleye bilmez (el-Mübarize. 58/22).
Peyğember (s.a.s) de cahil bir adet olan irqçiliyi tez-tez gündeme getirerek tenqid etmiş ve qadağan etmişdir. Vida hecci esnasında, Vida Xütbesi olaraq bilinen meşhur nitqinde erebin ereb olmayan, ağ renglinin qara, qara renglinin ağ üzerinde bir üstünlüyü olmadığını, üstünlüyün yalnız teqva ile olduğunu elan etmişdir. Mekkenin fethinde, Kebeni tevaf etdikden sonra söylediyi nitqde Peyğember (s.e.s) eyni gerçeyi bele dile getirmişdir: "Sizden cahiliyye ayıblarını ve böyüklenmesini aradan qaldıran Allaha hemd olsun. Ey insanlar, bütün insanlar iki qrupa ayrılarlar. Bir qrup yaxşılıq eden, yaxşı olan ve pislikden çekinenlerdir ki, bunlar Allah nezerinde qiymetli olan keslerdir. ikinci qrup ise günahkar ve üsyankar olanlardır ki, bunlar da Allah nezerinde deyersiz olanlardır. Yoxsa insanların hamısı Ademin uşaqlarıdır; Allah Ademi de torpaqdan yaratmışdır."
İrq üstünlüyü düşüncesinin esassızlığı başqa bir hedisde de bele ortaya qoyular "Hamınız Ademin oğullarısınız, Adem de torpaqdan yaradılmışdır. İnsanlar ataları ve babaları ile öyünmekden imtina etsinler. Çünki onlar Allah nezerinde kiçik bir qarışqadan daha deyersizdirler" (Tirmizi Tefsir sure, 49). Peyğember (s.e.s) insanların eyni kökden geldiklerini ve üstünlüyün tek teqva ile ölçüle bileceyini ifade etmekle kifayetlenmeyerek Allahın insanları irqlerine göre qiymetlendirmeyeceyini de israrla vurğular. Bir hedisinde "Allah qiyamet günü sizin eslinizden-neslinizden soruşmayacaq. Şübhesiz Allah qatında en üstün olanınız pisliklerden en çox çekineninizdir." buyurmuşdur. Eyni mena diger bir hedisde de bele dile getiriler: "Allah sizin mallarınıza ve şekillerinize baxmaz; lakin O sizin üreklerinize ve emellerinize baxar (Müslim, Birr, 33; İbn Mace, Zühd, 9).
Bütün bu gerçek ve xeberdarlıqlar qarşısında irqçilik iddiası güden adamın müselmanlıq iddiasının bir menası yoxdur. Peyğember (s.e.s), "irqçilik iddiasına cehd eden bizden deyil, irqçilik üzerine döyüşe girişen de bizden deyil". (Müslim, Abadlığa, 53, 54, 57) buyuraraq bele bir adamın yerini tesbit etmişdir. İslam, getirdiyi universal qardaşlıq qanunu ile Cahiliyye dövründe şiddetle hökm süren irqçilik adetini ezib yox etdi. Özlerini soylu ve üstün gören Mekke aristokratlarının zülm ve tezyiqlerine baxmayaraq İslam, Romalı Süheyb, Hebeşli Bilal ve İranlı Selman Farisi kimi alçaldılan insanların seyleriyle müveffeqiyyete çataraq universal bir cemiyyet meydana getirdi. Çox teessüf ki emeviler dövründe İslam suverenliyinin yerini alan sahe seltenetle birlikde bir çox cahiliyye adeti kimi irqçilik de yeniden canlandı. ereb olmayan müselmanlar bütünden bir hisse sayılır, Qureyş xaricindeki erebler bele kiçik hesab edilirdi. emevilerin davam etdirdiyi irqçi siyaset qısa zamanda ereb olmayan müselmanlar arasında da irqçi meyllerin ortaya çıxmasına sebeb oldu. Xüsusile Farslar ve Türkler arasında başlayan bu meyl gederek Şuubiye olaraq xatırlanan irqçi, milliyetçi herekatlara çevrildi. emevilerin yıxılmasında ehemiyyetli bir faktor olan Şuubiye herekatı Abbasiler dövründe tesirini itirmekle birlikde tamamile yox olmadı. İrqçilik meylleri İslam dünyasında on doqquzuncu esrin sonlarında yeniden canlanmağa başladı ve çox teessüf ki, bu güne qeder de davam etmekdedir.
Hazırladı: Cavid Musayev
|
